Đền Bạch Mã

Đền Bạch Mã là một trong tứ Trấn của kinh thành Thăng Long xưa, gồm bốn ngôi đền: Đền Quán Thánh (trấn giữ phía Bắc kinh thành); Đền Kim Liên (trấn giữ phía Nam kinh thành); Đền Voi Phục (trấn giữ phía Tây kinh thành); Đền Bạch Mã (trấn giữ phía Đông kinh thành), nằm ở địa chỉ 76 phố Hàng Buồm, phường Hàng Buồm, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Xưa kia nơi đền Bạch Mã tọa lạc thuộc địa dư phường Hà Khẩu, tổng Đông Thọ, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, Thăng Long. Đền Bạch Mã được xây dựng từ thế kỷ 9 để thờ thần Long Đỗ (Rốn Rồng)- vị thần gốc của Hà Nội cổ. Đến thế kỷ X, Khi đưa quân đi dẹp loạn, Đinh Bộ Lĩnh đã đến đền Bạch Mã phía đông thành Đại La làm lễ cầu đảo xin Thần phù hộ cho nước, cho được vạn sự thì sẽ phong sắc để biểu dương sự anh linh.[1][2] Đinh Bộ Lĩnh đã đến làng Đặng Xá (Văn Xá, Kim Bảng, Hà Nam) chiêu binh, từ đấy Đinh Bộ Lĩnh đánh đâu được đấy, được tôn là Vạn Thắng Vương, bình được 12 sứ quân. Sau khi thống nhất đất nước, trở về làng Đặng Xá, vua Đinh Tiên Hoàng mơ thấy...

Hiện tại ngôi đền có quy mô kiến trúc lớn, quay theo hướng Nam gồm có Nghi môn, Phương đình, Đại bái, Thiêu hương, Cung cấm và nhà hội đồng ở phía sau. Các mục hạng này được bố trí theo chiều dọc, trong một không gian khép kín. Kiến trúc đền còn lưu lại hiện nay chủ yếu mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn (thế kỷ 19). Nổi bật trong kết cấu kiến trúc của đền là toàn bộ khung nhà gỗ với hệ thống cột gỗ lim lớn, các bộ vì đỡ mái được làm kiểu "giá chiêng chồng rường con nhị", đặc biệt là "hệ củng 3 phương" tại nhà phương đình vừa có tác dụng chịu lực, vừa là tác phẩm nghệ thuật và sử dụng để treo đèn trong các ngày lễ hội và kết cấu "vòm vỏ cua" đỡ mái hiên nhà thiêu hương. Trên các côn gỗ, xà lách, xà ngang, các vì chồng rường đều có nhiều mảng trang trí với các đề tài phong phú và nét trạm chắc, khỏe.

Khoảng chục năm lại đây đã duy trì được thói quen du xuân cả tứ trấn Hà Nội - Thăng Long, tất nhiên mở màn bao giờ cũng là chùa Trấn Quốc cầu bình an đã. Không có ý so kè giữa tứ trấn với nhau xem hơn kém, chỉ đơn giản là những suy nghĩ của một người trần khi bước vào thế giới lung linh huyền ảo. Nếu ví 4 vị thần như 4 vị quan lớn quyền khuynh thiên hạ thì ông Huyền Thiên Trấn Vũ có bề ngoài mạnh mẽ nhất, uy thế áp đảo người đời nhất bởi vì nơi thờ ông còn tượng đồng. Trong 3 vị còn lại thì mình lại thích Bạch Mã Hoàng Tử - Long Đỗ nhất. Bởi chỉ nghe tên hoặc nhìn tượng ngựa trắng là như thấy một thư sinh tài hoa, giang hồ lãng tử rồi. Đền nằm trong khu 36 phố phường Hà Nội cổ nên không to lớn nhưng bước vào cửa là biết ngay, đường nét sang trọng nhẹ nhàng, hào hoa phong nhã. Nếu có duyên đến Hà Nội vào ngày xuân nhớ đừng quên ghé qua phố Hàng Buồm vào thắp một nén nhang trong đền, trầm ngâm trước một vị thần hào hoa mã thượng thú vị lắm.